Zijn DIN EN 15038 en DIN EN ISO 17100 echt een garantie voor kwaliteit?

Verschillen tussen EN 15038 en ISO 17100

Terwijl de norm EN 15038 eigenlijk de nadruk legt op de vertaling zelf (het product), regelt de norm DIN EN ISO 17100 de eisen aan alle aspecten van het vertaalproces [1]..., die de kwaliteit en levering van vertaaldiensten rechtstreeks beïnvloeden”.

De norm ISO 17100 is ook veel uitgebreider dan EN 15038, omdat ze een langere en gedetailleerdere lijst met begrippen bevat. Enkele bestaande begrippen werden hernoemd, de definities werden over het algemeen uitgediept en er werden nieuwe begrippen toegevoegd. Voortaan is er een duidelijk onderscheid tussen ‘revisie’ [2] en ‘vakinhoudelijke controle’ [3].

Bovendien is ISO 17100 in tegenstelling tot DIN EN 15038 een internationale norm waarmee de kwaliteit van vertaaldiensten op Europees niveau kan worden vergeleken.

Tot de personen die bij een vertaalproject zijn betrokken, behoren conform EN 15038 de vertaler, de corrector en indien nodig een deskundige proeflezer.

In de norm ISO 17100 komen er twee nieuwe actoren in het spel: klant en projectmanager. De nieuwe ISO-norm beoordeelt ook hun betekenis in het vertaalproces, want in de praktijk zijn nu eenmaal niet enkel vertalers en correctoren betrokken.

Terwijl de projectmanager de uitvoering van het vertaalproject, het volledige arbeidsproces en de keuze van een goede vertaler en corrector coördineert, is de klant verantwoordelijk voor terminologielijsten, specifieke stilistische eisen en andere informatie over het project.

Heel nieuw in tegenstelling tot DIN EN 15038 zijn ook de controle van de informatiebeveiliging en gegevensbescherming. Deze eisen zijn conform de norm ISO 17100 verplicht, omdat vertalingen niet zelden vertrouwelijk zijn of geheime informatie van de klant bevatten.

Onze punten van kritiek op de ISO-norm

De normen DIN EN 15038 / DIN EN ISO 17100 leggen eisen aan de kernprocessen, middelen en andere aspecten vast die noodzakelijk zijn voor het leveren van een kwalitatief hoogwaardige vertaaldienst die aan de geldende specificaties voldoet. Ook al kan deze norm in zekere mate bijdragen tot een hogere kwaliteit van professionele, technische vertalingen, toch heeft ze in onze ogen meerdere zwakke punten…

1. Specifieke eisen aan een project

De ISO-norm omvat veel eisen waarvoor een uitdrukkelijke overeenkomst nodig is. Zonder overeenkomst zijn deze dus niet bindend.

2. Moedertaalvertalers

De ISO-norm eist niet uitdrukkelijk dat de doeltaal ook de moedertaal van de vertaler is.

“Taalkundige en tekstuele competentie in de bron- en doeltaal: vaardigheid om de brontaal te begrijpen, vloeiend gebruik van de doeltaal en algemene of speciale kennis op het gebied van conventies voor tekstsoorten.”

3. Terminologie

De ISO-norm eist geen terminologiewerk. Alles wat terminologie betreft, moet als bijkomende service afzonderlijk worden overeengekomen. Er wordt ook geen enkele informatie over de herkomst van de terminologie gegeven.

“Klant en TSP kunnen overeenkomen dat de TSP de beschikbaarheid van de noodzakelijke terminologie voor de uitvoering van het vertaalproject moet verzekeren. De overeenkomst kan de omvang van het terminologiewerk omvatten en beschrijvingen van de terminologische taken die door de TSP moeten worden uitgevoerd en de specificaties voor het gebruik van deze terminologie.“ (TSP = leverancier van vertaaldiensten)

De projectvoorbereiding kan navenant het volgende omvatten: “verschaffen of aanmaken van vertaalgeheugens (translation memorys), terminologiedatabanken, stijlrichtlijnen en alle andere eventueel beschikbare middelen die voor het vertaalproces nuttig kunnen zijn;”

Tot de vertaaltechnologieën kan het volgende behoren: “...translation memory (TM) tools...; kwaliteitsgarantietools, revisiehulpmiddelen; ... terminologiebeheersystemen...“

Andere diensten met een toegevoegde waarde kunnen onder andere de volgende punten bevatten: “...teminologiebeheer; ...technische redactie; ...terminologische consistentie; ...”

4. Revisie door een reviseur

De ISO-norm eist dat de tekst door een reviseur wordt gereviseerd (principe van de dubbele controle). Hoewel de reviseur niet absoluut competenter moet zijn dan de vertaler, moeten zijn correcties worden overgenomen. Verder is er ook geen samenwerking tussen reviseur en vertaler voorzien.

“De TSP moet verzekeren dat reviseurs beschikken over al de .... competenties die voor vertalers zijn gedefinieerd, de kwalificaties ... (van een vertaler) en vertaal- en/of revisiecompetentie in het respectieve vakgebied.“

5. Vakinhoudelijke controle

De ISO-norm eist niet dat een tekst door een proeflezer met expertise wordt nagelezen (indien niet vooraf uitdrukkelijk overeengekomen).

Tot het projectmanagement mag verder het volgende behoren: “indien nodig, toewijzing van een of meerdere competente deskundige proeflezers voor het vertaalproject; indien nodig, aanbrengen van correcties en/of corrigerende maatregelen.“

“Als de productspecificaties een vakinhoudelijke controle voorzien, moet de TSP verzekeren dat de inhoud in de doeltaal vakinhoudelijk wordt gecontroleerd. ... De TSP kan de deskundige proeflezer opdragen om correcties aan te brengen.“

6. Analyse van de brontekst

De ISO-norm eist een analyse van de brontekst voorafgaand aan de vertaling om eventuele vertaalproblemen vooraf op te lossen. Over de omvang van deze analyse tast men in het duister: de analyse zelf wordt enkel in de appendix van de norm kort vermeld. Er wordt ook met geen woord gerept over de (hoge) competenties die voor een dergelijke analyse vereist zijn. De kosten voor deze stap zijn niet in verhouding tot het mogelijke resultaat.

“De TSP moet verzekeren dat de inhoud van de brontaal wordt geanalyseerd om een efficiënte en doeltreffende uitvoering van het vertaalproject te verzekeren.”

PTS - kwalitatief hoogwaardige vertalingen ook zonder ISO-certificering

Ook al gaat de idee van de ISO-certificering zonder twijfel in de juiste richting, toch is ze geen garantie voor juiste en kwalitatief hoogwaardige vertalingen. Als klant is het belangrijk dat u met de inhoud vertrouwd bent en de tekortkomingen compenseert door concrete afspraken, zolang de vertaaldienst voor u betaalbaar blijft!

In ons bedrijf hechten we veel waarde aan de kwaliteit van onze technische vertalingen. Onze vertalingen onderscheiden zich door de hoogste taalkundige en vakkundige (terminologie) kwaliteit en worden systematisch door gespecialiseerde ingenieurs met specifieke technische kennis nagelezen. Overtuig u zelf van de kwaliteit en vraag een vrijblijvende offerte aan.

Referenties

1. Tolkdiensten en het gebruik van ruwe data van een machinale vertaling en de bewerking ervan (postediten) vallen niet binnen het toepassingsgebied van de norm ISO 17100.

2. Revisie: “tweetalige controle van de inhoud in de doeltaal ... in vergelijking met de inhoud in de brontaal ... op geschiktheid voor het overeengekomen doel“.

3. Vakinhoudelijke controle: “eentalig controle van de inhoud in de doeltaal ... op geschiktheid voor het overeengekomen doel”.